urmia-learn: آشنايي با ابزارموسيقي كاخن وساختار آن

کاخون(Cajon) لغتی اسپانیایی به معنی«جعبه ، صندوق ، صندوقچه ، کمد کوچک يا ميز کشودار کوچک» است که به نوعی ساز کوبه ای اطلاق می شود . نوازنده بر روی کاخون می نشيند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلويی ساز می کوبد ، صدايی خاص و زنگ دار توليد می کند .

به نظر می رسد بردگانی که از آفریقای مرکزی و غربی توسط اسپانيايی های فاتح ، به سرزمين های تحت سلطه ایشان در آمريکای لاتين ، به خصوص پرو و کوبا برده شدند ، این نوع ساز کوبه ای و فرم ساده آن را به اهالی آن سرزمين ها معرفی کردند. بدين ترتيب دو نظريه در مورد پیدایش این ساز ارائه شد

ممکن است این نوع درام نواده مستقيم آلات موسیقایی جعبه مانندی باشد که در کشورهای آفریقایی غربی و مرکزی مانند آنگولا و آنتیل استفاده می شدند

این آلات موسیقی توسط بردگان و خدمتکاران پرویی که در ناوگان کشتیرانی اسپانیایی ها خدمت می کردند به تدريج تغییر یافت و به صورت یک ساز کوبه ای به کار رفت . بردگان پرويی مذكور در نواحی ساحلی مانند "ماتانزاس" (Matanzas) و "کوبا" (Cuba) جعبه ها و صندوق های حمل ماهی ماهیگیران را به ساز تبديل کردند ؛ در حالي که در ساير نواحی، مردم بومی با کوبیدن بر روی کمدهای کوچک لباس و دراورها ریتم می ساختند و پایکوبی می کردند .

برخی ديگر عقیده دارند که بردگان سياهپوست از جعبه های ساده ای به عنوان يک ساز استفاده می کردند تا بدین وسیله علیه حکم اسپانیاییهای حاکم بر نواحی آفريقايی نشين که موسیقی و ساز و آواز را برای بردگان تحريم کرده بودند مبارزه کرده باشند .بدين ترتيب ايشان می توانستند بدون ترس از مجازات و بدون زير پا گذاشتن قوانين جابرانه اسپانيايی ها وسايلی مانند چهارپايه و جعبه و کمدهای چوبی کوچک را که هويت موسيقايی ندارند به جای ساز به کار ببرند .

وقتی کليه نظريات و احتمالات را بررسی می کنیم می بینیم که در هر صورت ترکیبی از موسیقی و ساز آفريقايی به همراه اجبار و محدوديت اعمال شده توسط حاکمان اسپانيايی بوده که مسیر پيدايش کاخون را شکل داده و تعيين کرده است .

تکامل و توسعه :

بر اساس شواهد موجود و نقل قول های مردمی ، کاخون در اوايل قرن نوزدهم ميلادی در نواحی ساحلی پرو تکامل يافت و اندک اندک استفاده از آن در میان مردم افزايش يافت ،به طوری که در حوالی دهه 1850 میلادی تبديل به سازی محبوب و پرطرفدار شد .

در اواخر قرن نوزدهم برخی از نوازندگان کاخون یا "کاخونادورها"(Cajonador) با بستن تخته هايی نازک به بدنه آن ، به الگوی جديدی از ايجاد لرزش (ویبراسیون)در صدای کاخون دست يافتند .

در کوبا نوازندگان درام در سبک رومبا که یک سبک موسیقی "آفرو_کوبایی" شامل رقص و آواز و درام (پرکاشن) است ، از کاخون استفاده می کنند ؛ در حالی که در پرو اين ساز درچندین ژانر موسيقايی "آفرو – پرويی" به کار می رود .

در قرن بیستم کاخون توسعه بین المللی یافت و به عنوان نوعی پرکاشن با منشاء "آفرو – پرويی" در بسياری از نقاط دنيا و انواع ژانرهای موسيقی به کار گرفته شد ، تا جايی که در سال 2001 میلادی از طرف «سازمان فرهنگ ملی پرو» رسماً به عنوان «ميراث فرهنگی ملی پرو» ثبت و اعلام شد .

ساختار :

کاخون جعبه ای شش وجهی و مکعب مستطیل شکل است که پنج وجه آن را از يک لايه چوب نازک به ضخامت 3/1 تا 2 سانتیمتر (5/0 تا 75/0 اينچ) می سازند . وجه ششم (که يکی از مستطيل هاست) از یک لایه تخته سه لای نازک پوشانيده می شود . اين وجه که سطح ضربه خورنده يا سر(Head) کاحون است "تاپا" (Tapa) نام دارد . حفره صدا(Sound hole) در وجه كناري "تاپا" تعبيه می گردد

صفحه چوبی "تاپا" را معمولا به طور کامل به جعبه کاخون نمی چسبانند ، به طوری که در نواحی فوقانی اش فقط در چند نقطه به کاخون متصل است . با اين تمهيد هنگام ضربه زدن به "تاپا" صدايی گِزمانند و خاص با افه لرزشی از کاخون به گوش می رسد .

فاکتورهايی که در خصوصيات صوتی کاخون از قبيل ارتفاع (زيری و بمی) ، حجم ، طنين و کاراکتر ويه صدای آن موثرند عبارتند از اندازه و شکل کاخون ، جنس و ضخامت چوب مورد استفاده در ساخت آن و اندازه و محل تعبيه حفره صدا

نوع چوبی که صفحه "تاپا" را تشکيل می دهد بسيار متنوع است و بستگی دارد به اينکه سازنده (يا سفارش دهنده) چه نوع صدايی را ترجيح می دهد .

صداهای با تناليته پايين (بم) گرم و مطبوعند و صداهای با تناليته بالا (زير) واضح و درخشانند ، بدون آنکه تغييری در ویژگیهای صوتی کاخون از نظر کاراکتر ايجاد شود . برای ساخت صفحه "تاپا" معمولا از چوبهای درخت گيلاس ، ماهون و افرا استفاده می کنند ؛ در حالیکه بقيه قسمتهای کاخون را از چوب کاج ، صنوبر و يا سایر چوبهای سفيد مرغوب می سازند .

اخیراً یک پرکاشنسیت پرویی به نام روبرتو چینو بولانیوس (Roberto chino Bolanos) یک کاخون از جنس پلِکسی گلاس (Plexiglass)ابداع نمود که پلِکسی کاخون (Plexicajon) نام دارد

بدنه شفاف این کاخون از کاخون سنتی بزرگتر و سنگین تر است و حجم صدای آن اندکی از کاخون سنتی بیشتر می باشد

کريس نيسِن (Chris Nissen) سازنده درام است و مبدع چند نوع کاخون قابل حمل درام های وي با نام " Slapdrum" از شهرت جهاني برخوردارند .

در زير دو نمونه از كاحونهاي پرتابل وي به نام هاي Lapdrum" " و ""Slapboxx دیده مي شود

"Lapdrum" را بين رانها قرار مي دهند و "Slapboxx" روي رانها واقع مي شود . بدين ترتيب نوازنده مي تواند براحتي بنشيند و پشتش به پشتي صندلي تكيه داشته باشد . ضمن اينكه كوچك و قابل حمل نقل هستند واز لحاظ نوع صدا نیز كاملا كاراكتر ويژه كاخون سنتي را القا مي كنند .